:poesikritikk
DIKT
Casper André Lugg
Nymånedagene
Cappelen forlag, 2016
Om eit dikt er skore ned til nærmast ingenting, nokre ord, vil nokon seie diktet insisterer på å bere altfor mykje meining. Men syner ikkje det, når diktet er vellykka, kor enkel og liten og samstundes stor poesien kan vere.
I Nymånedagene til Casper André Luggs rører den strippa, stringente og opne poesien seg på grensa til meiningssamanbrotet og stilla. Det skjer nærmast som ei frigjerande rørsle. Når éi verd går under, kan ei anna verd oppstå.
vekstkår tidlig om morgenen kan du leve uten motiver i det trivselsgrønne helt til stede i din forminskning slik furene kroker seg sammen og blir lavere jo nærmere havet de vokser (Nymånedagene, Casper André Lugg)
Diktet kjennest vesentleg ved fyrste gjennomlesing, jamvel om ein også kjenner at det ikkje er lett å formulere seg tydeleg om kva diktet sirklar inn. At ein ikkje klarer å møte diktet med rammande fortolkande formuleringar, skuldast ikkje at diktet manglar presisjon, for den uhyggelege presisjonen finst der heile tida. I siste del av diktet, når samanlikninga finn stad («slik furene kroker seg sammen»), vert ein ført ut til eit kystlandskap. Når noko vert stilt framføre det store og veldige (havet), krympar det, det let seg iallefall påverke. Diktet kan tolkast i forhold til den økologiske krisa, i forhold til makrokosmos, at ein i sjølve samanlikninga med noko anna og større nærmast skrumpar, imploderer: ein gjev seg over. Så er det dessutan som om diktet, som ber tittelen «vekstkår», set inn motomgrepet til den økonomiske vekstmetaforen: det å leve utan motiver, i ei minking, der ein gjev seg over til omgjevnadane.
I diktet møter lesaren fyrst ein tilstand av uhyre ope vere, ikkje snevra inn av interesser eller bestemte perspektiv. Men så kjem vendinga, med setninga, «helt til stede i din forminsking». Er det fyrst når ein opplever at ein vert mindre, når ein er utsett, at ein er verkeleg til stades, i utveksling med omgjevnadane? Kanskje er det berre havet og månen diktet skildrar, månen som påverkar havet, som vekselvis flør og ebbar.
Det er ikkje sagt kven du-et er, dette som kan leve tidleg om morgonen. I alle fall er det ei uhyre og grenselaus openheit for denne eksistensforma («uten motiver i det trivselsgrønne»), deretter med ei evne til å tilpasse seg, vere til stades, overgje seg, i si minking.
Tilsvarande fristilte og ekstremt opne veretilstandar blir tatt opp att når Lugg skriv at «dette kretsløpet / krever / ingen identitet», eller slår fast at «det finnes / ingen individualitet / og ikke ett // ukronet blad». Det er som om Lugg skriv om ein stad utanfor språket, der forskjellane opphøyrer.
Nett opphøyret av denne menneskelege, språklege tilvereforma, forsakinga og overgjevinga til den heilt opne interesselause og språklause vereforma, er på spel i det siste diktet: «jeg gir avkall / på envher tanke // for det løfterike / i å høre sine ord / forsvinne // som et langsomt / snøfall // mot vannspeilet». Det er kanskje underleg at ein poet erklærer at orda ikkje er det ultimate. Men sidan det løfterike ligg i forsvinninga, treng ein orda, for forsvinningas skuld.
Casper André Lugg skriv med eit religiøst vokabular, som ikkje sjenerer, men som stiller dikta i ein søkande tradisjon. Dei religiøs orda er meir antydande enn direkte prega av ein kristen misjonerande tanke, ja sjølv om eg-et proklamerer at det har «et blikk / som gresser // i himmelen». Ein treffer på ord som «evangelium», «Adam», «hellige Frans». I diktbolken «simeon synger» er det sannsynlegvis Simeons lovsang det vert sikta til (Lukas 2, 25-35). Etter skikken var kvinna (Maria) urein etter fødselen og måtte bringe eit lam til brennoffer, og ein dueunge eller ein turteldue til syndoffer. Simeon, som hadde fått lovnad om at han skulle sjå det salva barnet før døden henta han, kom til tempelet og tok jesusbarnet opp i armane sine. Tittelen Nymånedagene henspelar til ein religiøs skikk der ein i tillegg til dei vanlege offera skulle bringe andre.
Som synt ovanfor med «vekstkår»-diktet, kan ein lese dikta med utbytte utan å bringe eksplisitt inn heile den kristne konteksten.
Casper André Luggs dikt er stille, dei insisterer ikkje, men skaper svimlande rom, eg veit ikkje heilt av kva, kanskje av stille mellom orda, sekvensane, bileta. Men trass all stille, er det og noko akutt eksistensielt, iblant politisk og samtidig, som skjærer seg inn i dikta. Sjølv om ein meiner seg å vere i eit slags religiøst-arkaisk og tidlaust landskap, er det berre tilsynelatande. I «skjermet» virker det som om den mediale, digitale røynda vert handsama: «ansikt / opplyst / nedenfra // av hver sin måne // og blod som flør i øynene». I eit anna dikt trengjer flyktningkrisa seg nærmast umerkeleg inn, med ein slags omsynslaus lærdom:
om morgenen ser jeg skogen i grålysningen den har rykket nærmere som en tett strøm av flyktninger og det kjennes som om vi har ventet så lenge på dem som skal lære oss å drukne (frå Nymånedagene, Casper André Lugg)
Casper André Lugg har alt etablert seg som ein poet å rekne med, med diktsamlingane Lite rekviem (2011) og Dagene er som gress ( 2015). Luggs dikt representerer ei tilbakevending til poesiens kjerne, sjølv om denne kjernen framleis vert ugripeleg, presis og mysteriøs. Det er tidvis nærmast noko Tor Ulven-aktig over Luggs dikting. Biletføringa er så presis, likevel så tvitydig og urovekkjande, når bileta fører oss mot teiinga, stilla. Lugg manar sterke bilete fram med så enkle og få ord. Poeten vågar å la bilete få stå der, aleine; difor antar dikta også ei uvanleg suggestiv og uroande kraft. Det vert vent. Og vondt. På same tid.
Sindre Ekrheim, Bergen, 15.09.2016
(sindre.ekrheim@humbaba.no)