Språk og vald

 

:poesikritikk


DIKT

Anna Hallberg

Chow Chow

Albert Bonniers Förlag 2017


Anna Hallberg er ein poet som i sine fem førre diktbøker har jobba med språkformer. Merkelappen språkmaterialist, som meir har vorte eit skjellsord enn ein objektivt, skildrande term, er ofte misvisande nytta om Hallbergs bøker. I den sjette diktboka hennar, Chow Chow, finn ein sjølvsagt nedslag av anti-syntaktisk og vridd språkbruk, men i tillegg vil lesaren finne ein utprega rikhaldig leik med typografiske former. Hallberg held i sin poetiske praksis fram med å tydeleggjere dei maktstrukturane som ligg skjult i visse typar språkbruk. Ein må observere språket frå ulike hald, vri og snu det, for å få tak på desse mekanismane. Fridom sett frå ein stad, er eit fengsel sett frå ein annan stad. Vald kan sjå ut som redning og omsorg: «blanka kniv / drar du ut den forblöder vi», Det er slike og liknande språklege vippepunkt Hallberg dyrkar i Chow Chow.

 «En läppstiftmun ska våldsamt explodera». Boka gjer oss også merksam på andre retorikkar og språkstrategiar. Det å trengje inn, slik kniven gjer i kroppskjøttet, for å komme på innsida, er – med sine openberre seksuelle overtonar – også metafor for kunnskapens og utforskingas rørslemåtar og mål. Kunnskapen vert oppnådd ved å trengje inn i objektet for å herske over det frå innsida, ei ytre form vert til ei indre form. Heilt inn til sacrum, korsbeinet. Anatomiens inste delar er gjennomtrengd og beherska av ei ideologisk, religiøs form. Eigentleg byggjer namnet korsbein på ei misforståing, på ei feilomsetting frå gresk hieros, som tyder stor, ikkje heilag.

Beina kryssar seg, men det gjer også språkformene i dikta til Anna Hallberg. Den byråkratiske og den militære verda omgir seg med akronym, det vil seie ei forkorting lese som eit vanleg ord. Akronym er uttrykk for å vitenskapleggjere praksisar, men er like mykje ei mystifisering og ei ufarleggjering. I sin ytste konsekvens trengjer dei militærindustrielle kompleksa inn i kroppane, våpna er dødelege. I eit dikt vert pornografiens akronym sett opp mot dei akronyma dei militærindustrielle kompleksa produserer, som båe gjennomtrenger kroppane og på sett og vis herskar over dei frå innsida: «122 mm granater är effektiva artillerigranater med splittereffekt vid nedslaget. Wax Drops, HJ (handjob), Air-to-Air-Missile (AAM), bröstknulla, smekning».

Forma er eit tvingande, disiplinerande mønster. Men Hallbergs formvariasjon verkar frigjerande, om den sjølvsagt også iblant kan bidra til eit visst bokstavflimmer. Typografisk finn ein alt frå rektangulære diktoppsett til dikt i form av ordsekvensar spreidd over ei dobbelside. Eller dikt som forvandlar seg til noko som liknar ein ordboksartikkel («munnen-könet.ur stumheten»).

Men det vil kanskje overraske at Hallbergs bok også inkluderer åtte sonettar der kjende populærmusikalske songarar, som til dømes Silvana Imam, Seinabo Sey, Lida Pira, figurerer. På eit vis ser eg sonettforma som ein naturleg og naudsynt konsekvens av Hallbergs formarbeidande og formmedvetne poesi, sjølv om det kanskje, for nokon, verkar paradoksalt at Hallberg hamner i ei klassisk, tilbakeskodane og tradisjonalistisk lyrisk form. Sonetten har ein typografisk lett attkjenneleg utsjånad, i bokas samanheng vert sonetten såleis inkludert i repertoaret over moglege former og moglege språklege vendingar. Anna Hallberg fyller sonetten med urbant stoff, med flimrande overflater, sloganliknande uttrykk, musikkreferansar og reformuleringar av sentrallyriske motiv. Det som kan sjå ut som hyllinga av eit astronomisk sentrum i universet i sonett nummer to, «En liten sol av guld», er i røynda, får me høyre i sonett nummer ein, hyllinga av «siste tian» som eg-et legg i lomma.

Den skal ligga i min ficka tills jag dör.
En liten sol av guld som aldrig mera
ska bytas, växlas, säljas, ges til flera.
Du & jag, när mörkret växer utanför.

Seinabo Sey har hårda tider som stør
bort vem som helst som vågar infiltrera.
En läppstiftsmun ska våldsamt explodera.
Fläcka blod och kyssar i ett regn som gör

att det är verkligt. Nu. Det är på riktigt.
I förorten med död och liv i munnen.
Varje människa står ensam i sig själv.

Om jag inte törs är det inte viktigt.
Går til Dalens centrum och blir upphunnen.
Ett barndomsvatten gråsvart, det är en elv.

Åtta kärlekssonetter (nr. 2), Anna Hallberg, Chow chow

Når ein les Anna Hallbergs Chow chow er ein alltid litt i stuss, for språket hennar slår først til den eine sida, så til den andre. Allting er liksom alltid betrakta i full kontrast, i fordoblinga, i tvisynets lys. «vet inte om det är våld eller kärlek», skriv Hallberg i eitt dikt. Og det er der poeten held lesaren, svevande og pendlande mot lyset, slik at korsbeinet skin gjennom huda.

Sindre Ekrheim

Stavanger, 13.juli 2017

(sindre.ekrheim@humbaba.no)