:poesikritikk
DIKT OG TEIKNING
Aasne Linnestå
Døgnbok
H//O// F (House of Foundation) 2017
Døgnbok står i motsetnad til ei dagbok. Ei dagbok avgrensar seg til dagen medan ei døgnbok òg skildrar natta og resten av døgeret. Aasne Linnestås vesle dikt- og teiknebok set seg i negativ kontakt med dagboksjangeren, ved at ho vidar ut horisonten. Ei døgnbok insisterer såleis på at sanninga ikkje finst berre hos negativen eller hos det framkalla biletet, men finst i kombinasjonen av dei båe. To halvdelar av det same, eller to diskrete storleikar plassert saman: Natt og dag. Teikning og dikt. Rom og tid.
Døgeret består som kjend av ein veldige kontrast mellom lys og mørke, men også gradvise gråtonar og søkkande lys, som har sitt opphav i kosmiske lover og rørsler. Døgeret regulerer biologisk liv og menneskets aktivitetar. Døgnbok til Aasne Linnestå består av små dikttekstar og blyantteikningar. Dei sparsame orda og det vare uttrykket i blyantteikningane gir eit lågmælt inntrykk. Boka handlar om fødsel, eller, også om det u-fødde, om eit vippepunktet der dei moglege, skjøre livsformene slepper seg laus, det «tynnslitte, / levende» som ho skriv ein stad. Å lese boka i eit økopoetisk perspektiv er fullt mogleg. Men no har eg berre halde meg til kva verbalteksten ymtar om. Blyantteikningane syner organiske former, celleliknande storleikar, tangaktige formasjonar og menneskelikande figurar av barn og vaksne.
Om ein kallar teikningane skisser, som tydar utkast og plan, vil dei også setje seg i forhold til det moglege. Men det er viktig å minne på at blyantteikningane ikkje står til dikttekstane i eit illustrativt forhold, som om teikninga forklarer, tolkar eller utdjupar dei verbaltekstlege dikta. Snarare vert bilete og verbaltekst integrert i eit felles uttrykk, eller snarare, som om teikninganes strek held fram der versets line sluttar, eller omvendt. Eller at verbaltekst og bilete vert ståande som polar, likevel opna mot kvarandres grenseflater. «Jeg åpnet meg» står det på første side, der ei teikning heilt nede synar ein broten ring, kanskje ei celle med ei opning i celleveggen.
Språket ber fram openberre biletlege dimensjonar og ressursar, i sjølve bokstavbileta og i førestillingane språket kallar fram. Normalspråket har ei retning, det rører seg lineært, i tidas retning. Men biletelementa i språket gjer noko anna, dei kan brått setje seg på tvers i språkets retning, utvide det og gjere at språket får ein romleg karakter. Teikninga, som vert sett på som å falde seg ut i rommet, har også, i alle fall i sjølve skapinga, ei retning, ein strek, ei line som rører seg framover og som forfølgjer og omsluttar forma/ene.
Kan ein sjå på blyantteikningane som den poetiske skriftas over-, under-, natt- eller skuggeside? Er dette visuelle dikt? Uansett kva term ein festar boka i, så finst det eit leikande aspekt der Linnestå arbeidar med utgangspunkt i døgerets kontrastar, som har ei rad metaforiske uttrykk og som konnoterer liv og død, lys og mørke. Banalt, men effektivt, kan ho la bakgrunnen, papiret, skifte frå kvitt med svart skrift/teikning til svart med kvit skrift/teikning. Ein annan stad nærmer skrifta seg teikninga, der maskinfontar er skifta ut med teikna bokstavar. Streken kan slutte seg om formene, eller stipla seg rundt ein figur, og soleis gjere figuren og forma porøs. Eller korleis er det eigentleg med heilskapen i dette teikna diktet: «D.E.T. H.E.L.E» ? Er det ein heilskap perforert av uttrykket?
Som sagt er det ei fåmælt bok. Dikt med få ord vekslar med enkle, effektfulle blyantteikningar. I somme teikningar formeleg sluttar streken seg om formene, medan andre opnar seg ved at lina og streken er stipla. Linnestå syner orda som bokstavbilete, nett slik ho også syner fram streken og lina bileta er bygd opp av. I margen, på sida av eit dikt i byrjinga av boka, der det heiter «det finnes et bilde / jeg vet ikke hvor det kommer fra / det finnes et bilde», er det teikna ei organisk, veksande blæretangliknande form som slyngar seg nedover sida omtrent der midtbretten finst. På neste oppslags høgreside står det «jeg er løs», og på venstresida finn ein eit einsamt celleliknande vesen. Inni cella, i cellekjerna, er det som om ein kjolekledd skikkelse reiser seg. Cella, eller den organisk runde forma, som kanskje er det eit fragment frå det blæretangliknande ornamentet på førre oppslag, formeleg svevar på sida, slik eg også oppfattar at figurane på mange av dei andre oppslaga gjer.
Eit nærliggande døme på å kombinere verbaltekst (dvs. dikt) og bilete i norsk poesi er Gunnar Wærness’ utgjeving Bli verden frå 2007, der han foreina verbaltekst og bilete om lag slik ein kjenner frå teikneserieestetikken. Åsne Linnestå har sjølv tidligare arbeidd med å integrere ulike element i dikta sine. Linnestå gav i 2002 ut samlinga Stanislaw som fører saman sitat, bilete, meldingar og lagar ein montasje, eller ein collage, med utgangspunkt i det formheterogene stoffet over teaterteoretikaren og dramatikaren Stanislaw Ignacy Witkiewic’s liv. Sett på bakgrunn av Stanislaws bruk av ulike former, bilete og verbaltekst, fiksjon og dokumentasjon, representerer ikkje Døgnbok eit avvik i Aasne Linnestås poetiske forfattarskap, snarare er det snakk om ei vidareføring. Dessutan representerer boka ein viktig refleksjon kring grenseområda mellom verbaltekstleg og grafisk bilete.
Sindre Ekrheim
Bergen, 21.9. 2017
(sindre.ekrheim@humbaba.no)